Anne-Meta Kobes: “Ontvangen is moeilijker dan geven”

HEERENVEEN - Hoe moeten we het kerstfeest vieren dit jaar? En, nu de kerstnachtdienst in Sportstad Heerenveen niet doorgaat, hoe beleven we kerstavond dán? 

Hoe steunt Anne-Meta Kobes, de jonge vrouwelijke predikant (33) bij de Protestantse Gemeente in Heerenveen, haar kerkgangers in deze gevaarlijke tijden van het over de hele wereld verbreide coronavirus? Hoe denkt dominee Kobes de rest van de gemeenschap te ondersteunen, die misschien één keer per jaar naar de kerk gaat, omdat het Kerstmis is? Vragen, vragen, vragen. Tijd om een Face to Face gesprek te hebben met Anne-Meta Kobes-Gerritsen.

Hoewel we in deze tijd van corona veel interviews telefonisch doen, spreken we voor deze pagina’s toch een echte Face to Face af. Anne-Meta Kobes wacht me op - met modieus mondkapje naar eigen ontwerp, maar daarover later - in Trinitas in Heerenveen en ik krijg eerst een rondleiding door het grote gebouw. Mijn eigen weggooi-mondkapje kan pas af als we op ruime afstand van elkaar aan een grote tafel zitten.  

De dominee-opa

Die meisjesnaam Gerritsen draagt Anne-Meta graag. Het is de naam van haar vader en vooral ook haar grootvader, die predikant was in onder andere Dronrijp, Leeuwarden en Lutten. Anne-Meta, geboren in Friesland in 1987 en getogen in Zwolle, kijkt al vanaf haar jonge jaren op tegen haar dominee-opa en de familie gaat in die tijd dan ook vaak en trouw naar de kerk. “Als hij voorging was hij altijd klassiek gekleed in driedelig pak”, herinnert Anne-Meta zich glimlachend. Opa Gerritsen was synodaal gereformeerd, en een inspiratiebron voor Anne-Meta. “Ik was na de Theologie-studie op mijn 22e nog niet klaar met de predikanten-opleiding, toen hij in 2011 overleed”, vertelt ze. “Ik heb net als hij  gestudeerd aan dezelfde Faculteit van de Vrije Universiteit in Amsterdam.” Al zal een studie er in haar studiejaren er anders uit hebben gezien dan in de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Anne-Meta spreekt vol respect over haar dominee-opa: “In de laatste preek van mijn opa sprak hij: ‘Soms ervaar je gewoon niet dat God bestaat’. Dat soort gedachten schieten er wel eens in, zeker weten doe je het nu eenmaal niet. Maar toch voel je dat je niet helemaal alleen bent.”

Mooie jaren

“Het waren héél mooie jaren”, kijkt Anne-Meta  op haar eigen studietijd in Amsterdam terug. “Maar ik was daar wel één van de weinige vrouwen! En daar zaten ook zware broeders, die wilden eigenlijk niet dat vrouwen dominee konden worden. Zij leven in een heel andere geloofswereld dan die van mij. Op de VU zaten ook studenten die een imam-opleiding volgden. Interessant om samen met hen te studeren! Iedereen probeert zijn of haar eigen weg te vinden in het geloof, en het is maar net in welk deel van de wereld je geboren bent, wat bepaalt, hoe je naar het leven en naar religie kijkt.
Ik wilde eerst Geschiedenis studeren, daarom heb ik later ook de master Kerkgeschiedenis gedaan. Maar bij Algemene Godsgeleerdheid krijg je ook vakken als psychologie en filosofie, daarom koos ik die studie. Ik wilde weten: ‘Hoe ontstaan Godsbeelden?’ ‘En waarom?’ Mijn studie was een fascinatie vanuit díé vragen. Dát was mijn drijfveer.”

Kerk in actie

Wat ze in die levensbeschouwelijke opleiding leerde, wil Anne-Meta ook in praktijk brengen. Toen ze nog thuis woonde, mocht je aan de slag voor ‘Kerk in actie’. “Mijn ouders gaven me alle ruimte. Voor ‘Kerk in actie’ mocht ik met een paar andere jongeren naar Bangladesh, in Zuid-Azië.” Maar Bangladesh is op dat ogenblik niet ongevaarlijk, voor vrouwen niet, en voor christenen zéker niet. Christenen vormen een kleine minderheid in het overwegend islamitische land. “In dat land werden in die tijd ook wel christenen ontvoerd, maar het is allemaal goed verlopen. We hadden ons er goed op voorbereid en ons zelf vragen gesteld als ‘Wat doen we als er een dreigende situatie ontstaat?’ In Nederland ben je gewend dat je ook als meisje mag doorvragen, dat je kritische vragen mag stellen. Vrouwen tellen daar op een heel andere manier mee. Ze waren vaak verbaasd dat juist deze jonge vrouwen als vertegenwoordigers op bezoek kwamen. Dat was wel een cultuurschok.”

Protestantse gemeente

Anne-Meta studeert verder en rondt haar bachelor af. “Ik koos voor de kerkelijke vakken en kon toen ook het Nieuwe Testament in het Grieks bestuderen, de taal waarin het oorspronkelijk is geschreven.” Als ze 25 is, en net afgestudeerd, doet ze mee aan een speeddate voor predikanten. Dominees die op zoek zijn naar een gemeente kunnen jaarlijks meedoen aan zo’n speeddate. In ‘drie minuten’ is er een goede klik met Heerenveen. Het loopt er op uit dat ze in februari 2014 in Heerenveen wordt bevestigd.

Anne-Meta Kobes is nu 33 en werkt bijna zeven jaar voor de Protestantse Gemeente in Heerenveen, vooral vanuit de vierplek Trinitas. “Ik heb één van de mooiste beroepen ter wereld”, zegt ze zelf. “Een oude collega-predikant schreef eens: ‘Je hebt als predikant alleen maar vrije tijd. Vanuit de geloofsgemeenschap ontvang je namelijk een traktement, loon, waardoor je niet hoeft te werken. We zijn dus vrijgesteld om ons in te zetten voor de kerk en de wereld! Dat idee geeft mij lucht. En tegelijk is het ook gewoon heel hard werken hoor. Je werkt vanuit je roeping, motivatie. En dominee ben je elk uur van de dag. Dat gaat dus verder dan de 40 uur bij een fulltime baan.”

Een spiegel voorhouden

“Je wordt aangesteld om de gemeente een spiegel voor te houden”, in de woorden van dominee Kobes. “Ik hoef geen ruitjes in te gooien”, verduidelijkt ze voor de zekerheid, met alweer een innemend lachje. Anne-Meta Kobes is niet alleen als dominee, maar ook als mens gewoon zichzelf, iemand waar je erg fijn mee kunt praten, merk ik. Haar gemeente een spiegel voorhouden, oftewel een preek houden op de zondag, zal haar dan vast ook vlot afgaan. Maar hoe gaat dat in deze lastige en zware tijden van het coronavirus? En wordt er niet veel meer dan anders een beroep gedaan op geestelijke ondersteuning?

Houd moed, heb lief

Toen half maart van dit jaar de eerste coronagolf over ons land kwam en de eerste lockdown een feit werd, besloot de kerkelijke projectgroep Save Our Souls, waar Anne-Meta in zat, haar gemeentegenoten en eigenlijk alle Nederlanders een hart onder de riem te steken. Dat deden ze onder meer met de slogan ‘Houd moed, heb lief’, daarbij geïnspireerd door een tekst uit de Bijbel. (1 Korintiërs 13:7 uit de Bijbel in Gewone Taal – red.). In allerijl werden er honderden posters van gedrukt om die nog vóór Pasen bij de gemeenteleden te bezorgen. En bij de kerkgebouwen kwamen vlaggen. Uit het hele land kwamen daar reacties op: mensen wilden ook zo’n vlag bij hun eigen kerk, verpleeghuis of instelling. Zo verschenen de witte letters op rode achtergrond overal in Nederland.

De Friese dominee merk dat deze bemoedigende boodschap mensen aanspreekt. “Volgens mij is de liefde wat ons bindt, nu. En de liefde helpt ons om vol te houden. En dat is wat we nu nodig hebben”, aldus Anne-Meta bij de lancering van de campagne. En intussen zijn er ook rode mondkapjes met dezelfde tekst. Anne-Meta draagt ze zelf ook als ze in Trinitas rondloopt. Ze is er wat dubbel in. “Het is natuurlijk mooi, maar tegelijk ook heel erg, dat die mondkapjes nodig zijn.”

Hoe ze over de complotdenkers en de corona-ontkenners denkt? Anne-Meta kan daar niets mee. Liever helpt ze mensen door een luisterend oor te bieden of er te zijn, als ze nodig is. “Geef energie aan de dingen waar je verder mee kunt”, zegt ze. Om contact te houden met de jongeren in haar gemeente, heeft ze tijdens de eerste lockdown elke vrijdag een eigen vlog gemaakt, waarin ze de jongeren in elke vlog enkele regels uit de Bijbel in Gewone Taal aanreikt en een kaars voor hen brandt. “Ik vind het dan wel belangrijk dat die tekstregels in de juiste context staan”, zegt ze.

Ontvangen is moeilijker dan geven

En nu, op weg naar het kerstfeest, is de Protestantse Gemeente Heerenveen bezig met een kerstengelenproject. “Voor mensen die wel een steuntje in de rug kunnen gebruiken, is landelijk het kerstengelenproject bedacht. Dat hebben onze pastoraal werkster en een andere collega hier overgenomen.” Iedereen die ‘kerstengel’ wil zijn, wordt in de vier weken durende adventsperiode gekoppeld aan iemand die een steuntje nodig heeft. Dat gebeurt anoniem en pas met Kerst maakt die ‘engel’ zich bekend.  

Mensen die dat steuntje of wat hulp best kunnen gebruiken, melden zichzelf overigens niet zo gauw, volgens Anne-Meta Kobes. Zo zitten mensen niet in elkaar. “Ontvangen is moeilijker dan geven. Het voelt dan dat je er toch iets tegenover moet zetten.” Het heeft misschien te maken met niet afhankelijk willen zijn, geen hulp willen vragen? “Misschien wel. In elk geval, geven is makkelijker dan ontvangen.

Het valt ook niet mee, we hebben een paar maanden achter de rug die littekens hebben achtergelaten. Daar moet je oog voor houden, je mag de pijn benoemen. Ik zie mensen die iemand of iets kwijt zijn geraakt. Veel is onzeker en mensen zijn minder ontspannen, het kost hen veel energie. Maar mensen laten ook hun veerkracht zien en daar ben ik van onder der indruk. Ik ken iemand die zijn partner heeft verloren en tóch weer op de fiets stapt naar de groenteboer, zijn leven weer oppakt.”

Kerstavond 2020 zonder Sportstad

Ook Kerstavond zal dit jaar anders zijn. “De kracht om met duizenden mensen Kerst te vieren in Sportstad is er dit jaar niet, maar we laten ons wel zien en horen”, verzekert dominee Kobes. “We hebben dat ongewild maandenlang kunnen voorbereiden. Kerstdiensten zijn altijd gestreamd door Omrop Fryslân, daardoor hebben we opnames van vroegere jaren. Met beelden van het Groot Heerenveens Koor en van muziekoptredens. We hebben de mooiste beelden uitgezocht. Ik heb nieuwe teksten mogen opnemen en er zijn filmpjes gemaakt van vijf Heerenveners, waaronder de burgemeester, Epke Zonderland en stadionspeaker Jouke de Vries. Dat heb ik hierbij dan al vast aan je verkapt.”

Kerstnacht in Sportstad 2020 is vanaf kerstavond te bekijken op www.kerstnachtheerenveen.nl.

Door: Henk de Vries