De 4-mei toespraak van burgemeester Jannewietske de Vries

SNEEK- Elk jaar houdt de burgemeester van Súdwest-Fryslân een 4-mei toespraak. Daarbij gaat de burgemeester uit van het landelijke thema, vaak aangevuld met een link naar de lokale geschiedenis.

Met het jaarthema ‘Leven met oorlog’ vraagt het Nationaal Comité 4 en 5 mei in 2022-2023 aandacht voor de impact van oorlog op individuen, families en de samenleving. Het comité richt zich de komende tijd met name op het thema van intergenerationele overdracht: hoe ontwikkelen herinneringen zich van de eerste naar volgende generaties? En wat heeft dit voor betekenis voor opvattingen over vrijheid en onvrijheid?

Hieronder de toespraak van burgemeester Jannewietske de Vries.

Toespraak 4 mei herdenking 2023

Vandaag staan we in ons land en de rest van het Koninkrijk stil. Stil om te herdenken. Op deze vierde mei herdenken we de oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, maar ook de slachtoffers van al die oorlogen en vredesmissies daarna. Wij herdenken de mensen die hun leven gaven voor onze vrijheid. En staan stil bij iedereen die zich door de jaren heen heeft verzet tegen onderdrukking en terreur.

Dat doen we omdat vrijheid zo’n essentieel onderdeel uitmaakt van onze identiteit. En in het besef dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is.

Van generatie op generatie geven we ze door, de herinneringen, de verhalen van toen. De afstand tot de Tweede Wereldoorlog wordt ieder jaar groter, er zijn steeds minder mensen die het meegemaakt hebben en er zelf over kunnen vertellen. En tegelijkertijd is leven met oorlog dichtbij.

Vandaag zijn we twee minuten stil... Stil om alle mensen te herdenken die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid. De vrijheid die we elke dag opnieuw moeten beschermen en versterken. Voor iedereen, ongeacht religieuze overtuiging, geslacht, seksuele voorkeur of afkomst.

Blijf de verhalen over de oorlog vertellen. De verhalen van onrecht en onderdrukking, van verzet en verbondenheid. Verhalen van mensen, van toen en nu. Geef er opnieuw betekenis aan en geef ze een plek in jouw leven.

Vrijheid krijgt betekenis als we ons blijven realiseren wat onvrijheid betekent. Dat er opnieuw oorlog is dicht bij huis, dat in ons land steeds meer mensen te maken krijgen met discriminatie, dat antisemitisme groeit.

Niemand heeft alleenrecht op vrijheid, we delen het en hebben de taak om op te komen voor elkaars vrijheden. Ook als je dat even niet zo goed uitkomt, als wegkijken of negeren gemakkelijker is.

Leven met oorlog is het jaarthema, dat het Nationaal Comité 4 en 5 mei koos, waar wij vanavond letterlijk bij stil staan: plekken hier om’e hoek, in de taal van Sneek.

In Sneek lêge 25 strúkelstienen om bij stil te staan, 25 kleine stientsjes met un messingplaatsje. Dêrop allienech un naam, un geboartejaar en ut plak fan overlijden fan ut slachtoffer fan naziterreur. Herdenkingsstenen. Struikelstenen. Stroffelstienen. Strúkelstienen. Stolpersteine.

Teruch naar dy aprilmòrren in 2009 toen foar Café Vellinga dry kleine strúkelstientsjes plaatst wurden. Ut wurdde un indrukwekkende gebeurtenis. Nyt ut getal fan de fermoarde Nazislachtoffers is wat indruk maakt, mar de ferhalen achter al dy miljoënen dy’t fermoard binne. ‘Met de strúkelstienen is der nou un bliëvende herinnering an de family Pino’, wurdde seid. Na ut plaatsen fan de strúkelstienen fraagt een fan’e Prakrykskoallearlingen dy’t anwezech is: ‘Waarom doet nu juist een Duitser dit?’ Foardat de dosent antwoard geve kan op dy fraach seit un andere learling: ‘Dat doet er niet toe, als iemand het maar doet!’

Strúkelstienen (un gedicht fan Henk van der Veer)

 der lêge strúkelstienen met fan dy moaie glimmende messingplaatsjes

in’e stoep foar ut kafee fan ut ouwe ferlaten Sneker feemerkterrein

kleine strúkelstienen foar Jacob Pino & syn frou Erna Adler

en ok foar hun dòchterke Mechgelien Pino

in ut fan gòdferlaten Auschwitz liep ut spoar fan dizze Pino’s doad

gyn teken fan leven mear, laat staan hun naam útbeiteld in stien

der lêge strúkelstienen met fan dy moaie glimmende messingplaatsjes

as un skraal earesalút foar fader Jacob & moeke Erna

en foar dy lieve lieve Lientsje nòch mar elf jaar oud

Plekken in de stad. Die je confronteren met wat er zich heeft afgespeeld. Daar past geen wegkijken.

Ook niet bij de hakenkruizen die een paar weken geleden hier op een locomotief in Sneek zijn gekrast. Daar past geen wegkijken. Geen negeren. Geen ontkennen.

En dat is niet altijd gemakkelijk. Onvrijheid begint met kleine stapjes. Hoe herken je die.. Hoe spreek je mensen aan.. Hoe helpen we elkaar daarbij..

Struikelend strijden voor vrijheid.. 

Stroffeljend stride foar frijheid..

En daarom: heb oog voor elkaar. Luister en deel. Vang elkaar op. Als we dat oprecht doen, kan onverschillig omgaan met het verleden en het heden geen plek in onze samenleving krijgen.

Blijf je ervan bewust dat vrijheid kwetsbaar is. De vrijheid om in veiligheid met elkaar te kunnen samenleven.

Om te mogen zijn wie je bent.

Om te wêzen wa ’st wêze wolst.

En om te herdenken. Vrijheid deel je met elkaar. Van generatie op generatie.