Hans Anker en Nynke Bergsma: “Palmpasen zorgt voor verbinding in Akkrum”

AKKRUM - De traditionele Palmpasen-optocht in Akkrum is waarschijnlijk al zo’n honderd jaar oud, maar nog steeds springlevend, een feit waar de Akkrumers terecht erg trots op zijn. Op Palmpasen, samen met Goede Vrijdag ‘de Goede Week’ naar Pasen vormend, wordt de intocht van Christus in Jeruzalem herdacht. 

Maar de Akkrumers maken er een openbaar feestje voor iedereen van, met een optocht van het fanfareorkest Harmonie en diverse activiteiten. “Palmpasen zorgt voor verbinding in het dorp.”

Tegenwoordig maakt het niet uit wat je viert aan het begin van de lente: het joodse voorjaarsfeest Poerim en het eveneens joodse Pesach vallen in deze periode, net als het christelijke Pasen, maar ook niet-gelovigen vieren deze tijd al eeuwenlang: de eerste oogst werd binnengehaald. Het eten van (paas)eieren moet worden gezien als symbool van vruchtbaarheid, van nieuw leven. Deze mix van eeuwenoude lente-tradities komt samen op Palmzondag 2 april in Akkrum.

Enige in Friesland

In Café De Cleef spreek ik met Nynke Bergsma (55) en Hans Anker (70). Hans is voorzitter van Akkrum-Nes Centraal en Nynke is bevlogen commissielid van de Palmpasencommissie. Straks is er weer een vergadering met de rest van de commissie, bestaande uit Egbert Rorije, Eke Bosma en Anke Steensma, waar de puntjes op de i worden gezet.

Maar eerst komen de foto’s op tafel; recent en minder recent. Nynke laat een foto zien uit 1971, waarop ze als vierjarige op de schouders van haar vader zit. “Hier had ik net de optocht gelopen en heb ik een zakje met het broodhaantje in mijn hand. Waar de stok is gebleven, weet ik niet.” De Palmpasen-optocht in Akkrum gaat nog verder terug, weet Nynke. De eerste Palmpasen-optocht in Nederland werd volgens bronnen gehouden in 1921 in Arnhem en de Palmpasen-traditie in Akkrum zal dan nooit veel jonger zijn. Nynke noemt zelfs “rond 1900” als mogelijke eerste optocht. ‘Ik heb een oude plattegrond gevonden uit 1936 waarop Akkrum als enige plaats in Friesland staat die Palmpasen-optochten houdt. Best bijzonder, toch? Hans: “Eigenlijk doen we het nu nog steeds op dezelfde manier als vroeger. De route is bijna hetzelfde, en er was toen ook al een toespraak van de burgemeester.”

Scholen meer betrokken

Twee weken voor Palmpasen bereidt het dorp zich al voor: dan hangen overal zelfgemaakte draaimobiels, en staan er op verschillende plaatsen grote Akkrumer Palmstokken. Op de donderdag voor Palmpasen kunnen de kinderen broodhaantjes bakken bij Bakker Boonstra. En op vrijdagmiddag is er een workshop Palmpasenstok maken. “Dat begon met zestig kinderen, en inmiddels zijn dat er bijna tweehonderd,” vertelt Nynke Bergma. “Het is ongelooflijk druk.” “Dat is aan jou te danken, Nynke,”, reageert Hans Anker, “want jij hebt ervoor gezorgd dat alle scholen ook mee gaan doen.”

Nynke zag dat de scholen wat meer op afstand stonden van alle dorpsactiviteiten. Er waren jaren waarin zij niet meer betrokken waren bij Palmpasen. Zij benaderde de scholen en opvanglocaties, samen met Eke Bosma en Anke Steensma, daarom heel actief. En dat werkt, gezien de groeiende opkomst. Op de scholen oefenen de kinderen alvast de traditionele liedjes voor de optocht, meer dan eeuw geleden geschreven door Akkrumer volksdichter Willem Johannes Koopmans. “De melodieën zijn best ingewikkeld,” meent Hans Anker, “dus die moeten van tevoren goed worden geoefend.”

Stilstaan om aan te sluiten

De hele week tot aan Palmzondag is er dus al van alles te beleven in Akkrum, maar het hoogtepunt van de festiviteiten is Palmzondag 2 april met de Palmpasen-optocht en fanfareorkest Harmonie. Hans Anker en Egbert Rorije begeleiden de optocht. Hans: “We beginnen stipt om kwart over elf, dat zijn we zo gewend hier.” Dat begin is dan bij Hotel Goerres aan de Kanadeeskestrjitte, die enige tijd wordt afgesloten voor gemotoriseerd verkeer. “Dan lopen we eerst naar zorgcentrum Leppehiem”, vervolgt Hans. “Daarna gaan we naar het rijksmonument Coopersburg. Daar mogen de kinderen allemaal hun stok omhoog houden. De ouders, pakes en beppes en oud-Akkrumers staan er allemaal omheen, dat is fantastisch.” Bij Coopersburg zullen ook de gebruikelijke oude Palmpasen-liederen worden gezongen.

Burgemeester Tjeerd van der Zwan zal bij Coopersburg een korte toespraak houden vanaf het bordes. “We zijn heel blij met burgemeester Van der Zwan, met hoe zichtbaar hij is in de dorpen”, zegt Hans Anker. “Hij doet het altijd erg leuk.” Als de optocht zijn weg vervolgt, moet Anker de stoet goed in de gaten houden. “De fanfare loopt veel harder dan de kinderen. Daarom leggen we de optocht zo nu en dan stil, zodat alle kindertjes weer kunnen aansluiten. Anders raken ze in paniek; dan denken ze dat ze het snoep missen.” Bij het eindpunt, terug bij Hotel Goerres, is er voor de kinderen met een palmstok een zakje met verrassingen: snoep, een mandarijn en natuurlijk een broodhaantje.

Reünie

Voor de volwassenen is het feest dan nog niet voorbij, want in het hotel zorgt Stifting Akkrum Ald en Nij voor een expositie over het Akkrum en Nes van vroeger. En hier vindt ieder jaar een reünie plaats voor oud-inwoners van Akkrum en Nes. Veel mensen komen speciaal daarvoor terug naar het dorp. “Palmpasen zorgt voor verbinding in het dorp,” legt Nynke Bergsma uit. “Jong en oud kan meedoen, en iedereen heeft hiervoor zijn eigen drijfveren. De één viert de intocht van Jezus, de ander viert het voorjaar. In de oudheid werd het voorjaar al gevierd, de overwinning van het licht op de duisternis. Wie wil, kan op de Palmpasenstok symbolen aanbrengen die hiernaar verwijzen. Geel staat bijvoorbeeld voor de zon, en brood staat voor het graan dat weer begint te groeien. Maar je kunt er ook een kruis van maken. Niets moet, alles mag: het gaat er vooral om dat we het met zijn allen vieren.”

Iedereen helpt

Voor alle festiviteiten zijn er veel vrijwilligers nodig. Niet alleen tijdens de optocht zelf, maar ook tijdens de workshop vooraf. Volgens Hans vormt het nooit een probleem om in Akkrum mensen te vinden; iedereen is betrokken en wil graag helpen. Hij leerde het al van zijn vader, die 22 jaar burgemeester van Akkrum was: je moet iets doen voor het dorp, daarmee houd je het levend. In 1975 vond Hans dat er weinig te beleven was in het dorp, en toen is hij het zelf gaan organiseren. “Inmiddels ben ik al 47 jaar voorzitter van Stichting Akkrum/Nes Centraal. En ik ben nog net zo enthousiast als in het begin. Het hele jaar door organiseren we activiteiten, zoals het Shantykorenfestival, het circus en de Merke. In al die commissies zitten gedreven en kundige mensen uit het dorp, zoals Nynke.”

Kinderen en kleinkinderen

Nynke Bergsma woonde in haar jeugd in Akkrum, is twintig jaar weg geweest en kwam dertien jaar geleden weer terug. “Ik vind het helemaal fantastisch om hier weer te zijn. Het dorp leeft, omdat de mensen het met elkaar doen. Als kind deed ik zelf ook overal aan mee. Toen waren het nog vooral sportactiviteiten, zoals rolschaatsenwedstrijden en mastklimmen. Prachtig vond ik dat.” Hans: “Bij veel evenementen sta ik als voorzitter voor de deur en geef ik iedereen een hand. Dan zie ik de kinderen en kleinkinderen voorbijkomen van degenen die vroeger meededen. Dat je als kind meeliep met zo’n Palmpasen-optocht, dat zijn de dingen die je je nog herinnert als je volwassen bent.”

Door: Hannah Zandbergen