Het welzijn van ouderen met dementie verbeteren door middel van Virtual Reality

HEERENVEEN - In de gezondheidszorg wordt steeds meer gebruik gemaakt van Virtual Reality (VR). Vooral in ziekenhuizen en revalidatiecentra wordt VR in toenemende mate ingezet voor diverse toepassingen, zoals voor afleiding bij pijn. In de ouderenzorg wordt tot op heden vooral geëxperimenteerd met de inzet van VR bij ouderen met dementie. Er is weinig bekend over de inzet van VR bij mensen met dementie, maar dat houdt Comfortzorg Heerenveen niet tegen om haar deuren te openen voor de Virtuele Realiteit en te onderzoeken hoe deze technologie kan helpen bij het verbeteren van het welzijn van ouderen met dementie.

Veel ouderen met dementie zien er tegenop om de deur uit te gaan. De ziekte en de ouderdom bemoeilijkt het dagelijkse leven. Daardoor is het lastig om nieuwe dingen te beleven. En als u nooit iets beleeft, waar moet u dan nog met anderen over praten? Zonder nieuwe ervaringen wordt de (belevings)wereld steeds kleiner. Veel ouderen met dementie gaan wel naar een dagbesteding. Bij een dagbesteding ligt de nadruk op gezelligheid en ontspanning: samen koffiedrinken en eten, spelletjes doen en af en toe een gezamenlijk uitstapje. Ondanks dat de dagbesteding aandacht besteed aan een divers programma zijn dure uitstapjes en verre reizen vaak niet mogelijk.

Bij dagbesteding Club Caffemed in Heerenveen wordt onderzocht hoe VR een bijdrage kan leveren aan het welzijn van ouderen met dementie. Want het wordt steeds duidelijker dat VR-ervaringen een positief effect kan hebben op het welzijn van mensen: mensen worden rustiger, vrolijker en het kan symptomen van dementie (onrust, angst, depressie) verlichten en kan afleiding bieden bij pijn en angst. En daarnaast heeft het ook een positieve impact op het sociale leven van ouderen, want ze beleven en leren nieuwe dingen waar ze met elkaar of met hun familie over kunnen praten. Hierdoor voelen mensen zich (weer) zinvol.

Tijdens de lockdown in 2020 werd deze technologie ingezet door de gemeente in samenwerking met Vrroom om ouderen uit Friesland uit het sociaal isolement te halen.

Met de VR-bril op kunnen deelnemers van Club Caffemed zittend op de bank naar iedere plek op de wereld reizen. De computer simuleert een virtuele omgeving die te zien is door een bril en te ervaren met handcontrollers. Voor de andere deelnemers is het ook leuk, want de ervaringen worden gedeeld via een beamer. De ouderen worden begeleid door ambulant begeleiders en VR-specialisten naar een plek naar keuze: China, Afrika, Venetië, en New York. Maar ook activiteiten zoals dansen op muziek, skutsjesilen, tekenen, zwemmen, en paardrijden behoord tot de mogelijkheden. Deze unieke ervaring geeft weer een extra dimensie aan de mogelijkheden om leuke ervaringen op te doen op oudere leeftijd.

Door te observeren en met de ouderen in gesprek te gaan is er een goed beeld ontstaan van de kenmerken van deze doelgroep. De complexe VR-werelden die veel overweg hebben met ‘gaming-werelden’ blijken te moeilijk. Het opzetten en ophouden van een VR-bril bleek voor de deelnemers geen probleem. De meesten keken rond in de wereld en enkele deelnemers vertelden wat ze zagen. De VR-werelden waarbij de ouderen zichzelf door middel van een controller moeten verplaatsen bleken in het merendeel van de sessies te lastig. Ondanks dat sommige van deze interactieve werelden te complex waren bleken sommige andere werelden zonder interactie soms weer te rustig. Het is dus zoeken naar de juiste balans tussen de mate, vorm en momenten van interactie in de VR-wereld en de mogelijkheden van de ouderen.

Daar waar de interactie wel slaagde, zorgt dit direct voor een grote betrokkenheid bij de ouderen. De ouderen worden actiever, raken druk in gesprek met elkaar en willen graag deelnemen door bijvoorbeeld weer op reis te gaan met de bril op. De onderwaterwereld blijkt bij iedereen succesvol. Mogelijk komt dit doordat de ouderen in deze wereld vanzelf door de werelden “zwemmen” zonder daarbij handelingen te hoeven verrichten. Deze wereld is kleurrijk met veel onderwaterbeleving. Het enige wat de ouderen in deze VR-wereld hoeven te doen is rondkijken. Nieuwe plekken ontdekken werd als zeer interessant ervaren. Ondanks dat sommige ouderen nooit eerder op een dergelijke plek geweest waren komen herinneringen van andere reizen omhoog en de gesprekken tussen deelnemers lopen als vanzelf. Vooral het ophalen van herinneringen lijkt een diepe indruk te maken. Veel deelnemers zijn vroeger vaak naar Terschelling geweest en ook het skutsjesilen is niet onbekend. Vooral dan maakt niet alleen de beleving, maar ook de technologie veel indruk.

Het inbedden van VR in de dagelijkse zorgverlening of dagbesteding is echter nog een uitdaging. Zorgverleners en begeleiders zijn ongetraind in het gebruikt van VR technologie en het veilig begeleiden van de ouderen hierbij. De technologie en de gebouwde werelden zijn vaak prijzig en de werelden die gebaseerd zijn op herinneringen moeten speciaal worden nagebouwd, wat veel tijd kan kosten. Ook ontbreekt het nog aan een goede opensource bibliotheek met werelden die speciaal voor ouderen en de zorg ontwikkeld zijn. Ondanks dat een dergelijk programma nog in de kinderschoenen staat volgen de ontwikkelingen zich razendsnel op en zal er geëxperimenteerd blijven worden om de VR toegankelijk te maken en doeltreffend te kunnen inzetten. Een veelbelovende stap van Comfortzorg, want dat VR een bijdrage kan leveren aan het welzijn van mensen met dementie, lijkt evident.