Open Monumentendag Grevensmolen Vegelinsoord

Algemeen
Foto: ErinKay de Blaeij
Foto: ErinKay de Blaeij

VEGELINSOORD - Het thema van de 36ste landelijke Open Monumentendag is duurzaamheid. Uit de vroegere molenbouw kunnen lessen worden getrokken voor huidige vraagstukken rond duurzaamheid. 

Namelijk het bouwen in biobased materialen en het zo demontabel mogelijk maken van gebouwen en gebruiksvoorwerpen. Grevensmolen in Vegelinsoord doet mee aan Open Monumentendag 2022. Bezoek deze fraai gelegen poldermolen met oorspronkelijke molenaarswoning.

Duurzaamheid moet je bij klassieke windmolens niet letterlijk vertalen naar energieopwekking. Ook kun je de molen niet meer primair als productiemiddel zien. Monumentale molens zijn qua techniek en bediening achterhaald om een bijdrage te leveren aan het energievraagstuk van deze tijd. De overgebleven historische molens koesteren we juist vanwege hun authenticiteit. Het gaat om de verhalen die deze historische werktuigen te vertellen hebben. Het af en toe in werking stellen op windkracht is sinds de jaren 1970 een onlosmakelijk onderdeel van het Nederlandse molenbehoud. De Nederlandse molenaars hebben in 2017 zelfs een mondiale status gekregen door plaatsing van het molenaarsambacht op de Lijst Immaterieel Erfgoed van Unesco.

Molens leren ons andere lessen die bruikbaar zijn bij actuele duurzaamheidsopgaven. Neem de bouwsector, goed voor circa een derde van de totale milieubelasting (CO2-uitstoot, vervuiling leefomgeving en het opmaken van niet hernieuwbare grondstoffen). Om deze belasting te verminderen, moet veel meer in hout worden gebouwd. Hout is bij goed bosbeheer een hernieuwbare grondstof en is eenvoudig en met weinig energie te bewerken. Een molen is een werktuig en is voor het grootste deel van hout gemaakt. Een molen laat daarmee zien dat ook vroeger al hele doordachte constructies in hout konden worden gemaakt. Niet om nu letterlijk te vertalen, maar als spiegel dat duurzaam bouwen helemaal niet zo nieuw is als we nu wel eens denken. Een ander biobased materiaal dat in de molenbouw werd toegepast, is riet voor de bedekking van het achtkant en de kap. Riet isoleert goed en groeide dichtbij. Recente ontwikkelingen waarbij biobased isolatiematerialen door lokale boeren worden geteeld, zijn te zien als een overdrachtelijke opvolger van het dekken van molens en andere oude gebouwen met riet.

Een tweede les die molens ons leren, is gebouwen zo ontwerpen dat ze op eenvoudige wijze aangepast en/of gedemonteerd kunnen worden. Molens werden vroeger regelmatig gewijzigd ten behoeve van een nieuwe functie. Hiervoor waren dikwijls aanpassingen nodig aan de hoofdstructuur om de nieuwe of op andere plaatsen benodigde delen van het gaande werk (= de draaiende delen van een molen) te kunnen aanbrengen. Dit ging in het geval van een houten achtkante molen zeer eenvoudig. Net als het demonteren, verplaatsen en hermonteren op een nieuwe standplaats van een complete molen. Voorbeelden in Friesland zijn houtzaagmolen “De Rat” in IJlst en “Penninga’s Molen” in Joure, die beide vanuit de Zaanstreek zijn overgeplaatst.

Een derde les is onderdelen repareren in plaats van vervangen. Een molen bevat vele slimmigheidjes waardoor bij slijtage vaak maar een enkel klein onderdeel vervangen hoeft te worden.

Grevensmolen is in 1860 gebouwd om de Haskerveenpolder te bemalen. Deze molen is in zijn werkzame ‘leven’ overigens nooit verplaatst of van functie veranderd. Naast inzicht in historische molentechniek, geeft de molen een uniek beeld van de leefomstandigheden in de 19e eeuw. De molenaarswoning in Grevensmolen is namelijk nog in oorspronkelijke staat aanwezig.

Bij voldoende wind zal Grevensmolen de gehele dag malen. De vrijwillige molenaars ontvangen u graag en geven uitleg over de molen, de geschiedenis van de veenpolders en over het molenaarsambacht als immaterieel erfgoed.

Grevensmolen is zaterdag 10 september 2022 geopend van 10:00 tot 17:00 uur

Adres: Deelswal 4 Vegelinsoord (navigatie op nr. 2 of 3). Meer informatie: www.facebook.com/grevensmolen