Een BUITENgewoon duurzame ontwikkeling: “Rijwoningen renoveren; organiseren maakt goedkoper”

HEERENVEEN - Op donderdag 8 april jongstleden om 16.00 uur vond de bekendmaking plaats van ‘dé Groene Gangmakers’. 

Gemeente Heerenveen en provincie Fryslân reikten vijf cheques ter waarde van maximaal honderdduizend euro uit aan vijf lokale duurzame initiatieven. Met het toegekende geld kunnen zij hun energie-experiment verder uitwerken, met als doel verduurzaming van energie op grotere schaal in de gemeente Heerenveen. Een initiatief van de actieve wijkvereniging BUITENgewoon De Greiden in Heerenveen was één van de vijf gekozen duurzame initiatieven. Middels deze publicatie neemt de wijkvereniging de lezers van GrootHeerenveen graag mee in de doelstellingen van het project. En in wat BUITENgewoon De Greiden wil bereiken en in gang wil zetten. We laten de wijkvereniging zelf aan het woord….

Hoe het begon…

“Medio oktober 2020 werd de voorzitter van onze wijkvereniging door de projectcoördinator van het Lokaal Energie Experimenten Fonds (LEEF) van de Gemeente Heerenveen benaderd of wij mee wilden doen. Daar moesten we wel even over nadenken, want wat zouden wij nu kunnen bijdragen aan de verduurzaming in Heerenveen? Gaandeweg werd ons steeds meer duidelijk hoe belangrijk en nuttig dit LEEF project voor de wijk De Greiden zou kunnen worden. Maar niet alleen voor onze wijk!

De wijkvereniging BUITENgewoon de Greiden wil aansluiten bij de beweging die de Samenwerkende Energie Coöperaties van Heerenveen (SHEC) in gang hebben gezet voor de energietransitie. Wij zien dat wij daarvoor kennis nodig hebben van andere partijen en samen moeten leren werken met bedrijven uit Heerenveen. Daarom zijn we bezig om zelf het energiedienstenbedrijf de coöperatieve vereniging ‘BUITENgewoon Duurzaam’ op te richten.”

Hoe?

“De naam van het experiment is: ‘Rijwoningen renoveren; organiseren maakt goedkoper’.

Je huis aanpakken is spannend. Doe ik het slim, doe ik het nu? Het tijdperk van aardgas lijkt eindig, maar veranderen is altijd lastig. Je plekje om te wonen mag er wel juist fijner van worden. Als woningeigenaar lijk je er alleen voor te staan. In ons plan willen we dat voor woningeigenaren van rijwoningen oplossen. De woningeigenaren trekken dan gezamenlijk op. In de buurten De Greiden, Heerenveen-Midden, Oudeschoot en het dorp Akkrum zijn er verschillende eigenaren van rijwoningen die de woning willen verduurzamen. Het plan is om dat per woningtype goed uit te laten werken. Dan kan de aanpak daarna eenvoudig worden herhaald, net zoals dat ooit in veel buurten gebeurd is met dakkapellen.

Het ‘renovatiebedrijf’ zorgt er voor dat de woningeigenaar een woonlasten-neutrale aanpak aangeboden krijgt die bij de woning past en bij de eigenaar past. Zij organiseert niet alleen de uitvoering door lokale partijen, maar ook de financiering van de uitvoering. De woningeigenaar betaalt de coöperaties daarvoor een ‘Object Gebonden Dienst’ van dertig jaar, zodat zij niet ieder aan een persoonlijke lening gebonden zijn. De belangrijkste rol van de coöperatie is dat zij de woningeigenaren bij elkaar organiseert in een campagne voor en door buurtgenoten. Door de herhalingen binnen de buurt en de efficiëntie van samenwerkende buurten zijn de uitvoeringskosten lager en is de dienst die zij daarvoor betalen goedkoper.”

Energie en duurzaamheid

“Ons plan draagt bij aan de energiedoelstellingen van de gemeente omdat na de renovaties in 2021 en 2022 de circa honderd woningen circa 1,5 miljoen kWh per jaar minder gebruiken. Veel van de woningen zijn daardoor klaar voor aardgasvrij. Door warmtepompen en zonneoogst wekken we in circa honderd woningen 950 MWh per jaar op. Daarmee besparen we 432.608 kilogram CO2-uitstoot per jaar vanaf 2023. Dit loopt op naar 865.215 kilogram CO2 per jaar als we naar meer buurten opschalen.

Belangrijkste is dat we een organisatie optuigen waarmee we in elke buurt en elk dorp in de gemeente Heerenveen de eigenaren van rijwoningen de mogelijkheid bieden om gezamenlijk de huizen aan te pakken. De huizen kunnen dan in de toekomst aangesloten worden op collectieve warmte-opwekprojecten. De provincie en gemeente kunnen garant staan voor de financiering van de uitvoering en garantstelling door het Rijk bepleiten.”

Draagvlak

“De organisatie is nadrukkelijk voor en door buurtgenoten: buren nemen buren mee. We formeren lokale werkgroepen van tien mensen die ondersteunen bij de persoonlijke gesprekken, communicatie, informatieloket, werkvoorbereiding, enzovoort. Deze buurtbewoners krijgen goede professionele ondersteuning van adviseurs van onder andere Klimaat Missie Nederland en Fryslân Duurzaam. De opzet van de dienst en de uitvoering zelf wordt ook door de professionals gedaan zodat de buren gezamenlijk de garantie krijgen dat de renovaties woonlasten neutraal zijn.

We rekenen op twintig deelnemers per buurt in 2021 en 2022 en meer dan verdubbeling in de jaren daarna, afhankelijk van de buurtgrootte. Door de buurtcampagnes te herhalen is dit een aanbod aan al de ruim tienduizend koop-rijwoningen van heel Heerenveen.”

Bijdrage sociale duurzaamheid

“Woningeigenaren denken er alleen voor te staan in de energietransitie. Door samen op te trekken raken mensen ‘ontzorgd’ door eigen organisatie. Dit brengt zelfredzaamheid en saamhorigheid in de buurten. Door de dienst aan de woningeigenaren coöperatief aan te bieden, worden mensen zelf mede-eigenaar van de oplossing en vloeien de revenuen op korte en lange termijn weer terug naar de gemeenschap zelf. Dit brengt eigenaarschap voor een dienst die op een lange looptijd wordt geboden. Dit levert een goed en tevens haalbaar verantwoordelijkheidsgevoel op.

Door de financiering te organiseren in een Object Gebonden Dienst hangt de renovatie niet als een molensteen om de nek van de woningeigenaar. Dat geeft rust in het huishouden en juist de mensen met een kleine beurs kunnen zo ook deelnemen aan het aardgasvrij maken van Nederland. Ook geeft het hen toegang tot buurtprojecten zoals aquathermie of een warmtenet, want ook daar dienen de woningen aangepast te zijn voordat je kunt delen in de voordelen die dat biedt. Meedoen met dergelijke collectieve projecten alleen al biedt sociale duurzaamheid.

Door een lagere warmtevraag van de woningen en de elektrificatie van de warmtevoorziening zal de binnenluchtkwaliteit in de buurten verbeteren en de hittestress verminderen. Het kiezen van de juiste scenario’s voor de aanpak van gelijkvormige straten voorkomt - zorgen over - netcongestie in de elektravoorziening.  Doordat buurten de campagnes en technische maatregelen van andere buurten herhalen ontstaat het gesprek en de samenwerking tussen buurten onderling.”

Betrokkenheid lokale ondernemers

“De renovaties worden uitgevoerd door bouwbedrijven uit Heerenveen en de onderhoudscontracten worden gesloten met bedrijven uit Heerenveen. Uit hoofde van goed onderhoud zullen uitvoerende bedrijven beter afstemmen met onderhoudsbedrijven. Vanwege de herhalingsefficiëntie zullen bedrijven ‘in een treintje’ leren werken. Dit levert een besparing op, maar ook tevredenheid van werk.”

Mate van innovatie

”Er zijn voldoende aanbieders van individuele woningrenovaties of klusbedrijven. Het punt is dat woningeigenaren daar de volledige opdracht naar toe moeten bedenken, vergunning nalopen, zelf een lening  voor moeten regelen of hun hypotheek moeten verhogen. Je hebt er veel kennis voor nodig en het geeft veel gedoe. Daarom begint bijna niemand daar aan. Door de organisatie gezamenlijk op te pakken ontstaat veel minder gedoe voor de eigenaren, maar zetten wij verschillende systeemveranderingen in gang.

Een paar van die veranderingen hier beschreven: door de communicatie voor en door buurtgenoten te doen ontstaat vertrouwen en een ‘renovatie-gemeenschap’ waardoor het aanpassen van je huis in een heel ander licht komt te staan. Bouwbedrijven worden in staat gesteld om een pilotwoning volledig uit te werken en door herhaling de uitvoeringskosten woonlastenneutraal te houden.

De woningeigenaren hoeven niet zelf een lening aan te gaan, maar alleen een dienst af te nemen. Mensen die het zich kunnen veroorloven zijn overigens vrij een eigen vermogen aan te spreken of een uitbreiding van de hypotheek te nemen, voor renovatie.

De aanbieder wordt gefinancierd, niet de afnemer. De woningeigenaren krijgen over een looptijd van dertig jaar, of zo lang zij zelf in de woning blijven wonen, de garantie van gelijkblijvende kosten en garantie op functioneren van de maatregelen.”

LEEF aanvragen

“De jury die alle LEEF aanvragen heeft beoordeeld is zeer positief over de rijwoningen-aanpak, waar de lokale samenleving een belangrijke rol heeft, net als de woningcorporaties. De jury raadt aan hier ervaringen en expertise uit andere delen van het land in te zetten. Het is ons ‘te prijzen dat niet een volledig nieuw concept wordt ontwikkeld, maar een bestaand Amersfoorts initiatief als startpunt is gekozen’, aldus het juryrapport.”

Bijdrage aan biodiversiteit, circulaire economie en klimaatadaptatie

“Door de gestandaardiseerde aanpak is ook totale gevelvervanging een reëel scenario. In prefab hout uitvoering is het mogelijk de uitvoering circulair en zelfs CO2-positief te doen, omdat in het hout CO2 opgeslagen blijft. Door betere isolatie van de rijwoningen verbetert de weerstand tegen stedelijke hittestress.

De coöperatie zal in haar communicatie de bijdrage aan een duurzamer Heerenveen uitdragen. Daarin past het mensen te wijzen op de mogelijkheden meteen in de tuin te werken aan biodiversiteit.

Het lijkt voor de hand liggend dat de wijkvereniging van de buurt De Greiden alleen een energiedienstenbedrijf start voor de buurt De Greiden. Dat is niet zo. Het ligt wel voor de hand dat zij de focus legt op de gestandaardiseerde grondgebonden rijwoningen in bezit van de woningeigenaren. Dat is namelijk het overgrote deel van de woningen in De Greiden.

Het verdienmodel van een coöperatief energiedienstenbedrijf is gebaat bij snelle invoering in pilots en in het schaalvoordeel van de herhaling. Dan is het verstandig dat te doen in heel Heerenveen.

Natuurlijk is het waar dat om bovengestelde doelen te behalen er nog heel wat werk verzet moet worden. Het projectbestuur voor ‘BUITENgewoon Duurzaam’ is samen met haar partners druk bezig met alle benodigde voorbereidingen.”

Meer informatie of vragen?

“Heeft u interesse om meer over LEEF en de projecten te weten te komen? Kijk dan ook eens op https://eenvooreengroener.nl/. We houden u op de hoogte!”