Neurologen Tjongerschans: Steeds meer mensen krijgen Parkinson, bewegen is beter

HEERENVEEN - In Nederland leven 50.000 mensen met de ziekte van Parkinson. Dit aantal zal naar verwachting in 2040 stijgen tot 80.000. 

Deze ingewikkelde ziekte vraagt om een maatwerk behandeling. Het beste medicijn voor de meeste patiënten: blijf in beweging!

Neurologen Carola van Amerongen en Simon van den Bogaard hebben binnen de vakgroep van zes neurologen in Tjongerschans beide het aandachtsgebied Parkinson. Dagelijks spreken ze patiënten, waarvan de leeftijd varieert van veertig tot in de negentig.

Vergrijzing en vervuiling

“De steeds groter wordende groep van Parkinsonpatiënten komt deels door de vergrijzing, maar vermoedelijk speelt de industrialisatie en daarmee de vervuiling van onze leefomgeving ook een rol”, vertelt Simon van den Bogaard. “Naar dit laatste wordt nu veel onderzoek gedaan en er zijn meerdere theorieën, maar we kunnen deze toename niet exact verklaren. Recent is er bijvoorbeeld veel aandacht uit gegaan naar landbouwgif en daar lijkt inderdaad een verband te zijn als onderdeel van de verklaring. Feit is dat er veel mensen, en daarmee ook hun omgeving, te dealen hebben met deze lastige ziekte. Iedereen in de leeftijd vanaf ongeveer veertig jaar kan het krijgen, al zien we wel een piek in de leeftijd tussen zestig en zeventig jaar.”

Hersenziekte

Parkinson is een ziekte die ontstaat in de hersenen. Door een nog voornamelijk onbekende oorzaak ontstaat er een opeenstapeling van eiwitten waardoor allerlei celprocessen verstoord raken en uiteindelijk ook zenuwcellen afsterven. Sommige gebieden in de hersenen zijn daar extra vatbaar voor. Eén van de meest duidelijke gevolgen hiervan is dat het dopaminegehalte (een hersenstof) daalt, waardoor je bijvoorbeeld stijver wordt of gaat trillen. De manier waarop de ziekte zich uit is bij iedereen anders en verslechtert vaak door de jaren.

Carola van Amerongen: “Vroege symptomen kunnen ook niet-motorische symptomen zijn, zoals problemen met de reuk of slaapstoornissen. Dan denk je nog niet meteen aan Parkinson. Voor de diagnosestelling zijn de motorische symptomen echter nog wel leidend. Daarnaast is er ook een scala aan andere symptomen, zoals geheugen of psychiatrische symptomen.” Simon vult aan: “Ik leg het mijn patiënten vaak uit aan de hand van een kleurenpalet. Heb je Parkinson, dan heeft iedereen zijn eigen palet aan klachten, het palet bestaat voor iedereen uit andere kleuren.”

Maatwerk behandeling

De behandeling en begeleiding bij Parkinsonpatiënten vraagt om een specialistische en deskundige aanpak in teamverband, volgens Carola. “We kijken telkens opnieuw naar de behoeften en de wensen van de patiënt en hun naasten. En dit ligt niet alleen bij ons als neurologen. Een team van zorgverleners, elk vanuit hun eigen specialisme, is betrokken bij de zorg. Denk aan de fysiotherapeut, logopedist of de ergotherapeut, maar ook onze gespecialiseerde verpleegkundigen, revalidatieartsen en de medische psychologie. Qua medicatie is er helaas geen wondermiddel of grote doorbraak als we het gaat om het behandelen van de oorzaak. De symptomen als gevolg van het tekort aan dopamine kunnen we wel behandelen. Veel medicatie is gericht op het verbeteren van dit dopaminegehalte. Met medicijnen vullen we het tekort aan. En hoewel patiënten in eerste instantie soms huiverig zijn voor het slikken van medicijnen, doen ze dit wel als ze weten dat hiermee een tekort aan dopamine wordt aangevuld.”

Naast de dopamine medicatie worden ook veel andere medicijnen gebruikt om symptomen te bestrijden, bijvoorbeeld antidepressiva voor psychiatrische klachten of bij een klacht als speekselvloed worden druppels gebruikt uit de oogheelkunde. Carola: “Maar vergeet ook vormen van behandeling zonder medicijnen niet: stemmingsproblemen pakken we vaak met behulp van de medische psychologie aan of motorische problemen met de hulp van een revalidatieprogramma.”

Simon: “Tegenwoordig  zijn er ook nog de geavanceerdere methodes als de medicatie faalt. Met pompjes kunnen patiënten bijvoorbeeld een continue toediening van dopamine krijgen. En we passen soms DBS, Deep Brain Stimulation, toe. Daarbij worden electroden in de hersenen aangebracht om de motorische symptomen te bestrijden. De pompsystemen doen we in Tjongerschans in samenwerking met het Punt voor Parkinson, PvP Friesland. Mensen kunnen dus na plaatsing van de pomp in het PvP gewoon bij hun eigen lokale neuroloog blijven. DBS kan alleen bij specifieke, universitaire centra in het land en daarbij werken wij samen met het UMCG.”

Blijf bewegen

Of er nog andere adviezen zijn om de kwaliteit van leven met de ziekte van Parkinson te verbeteren? Daar zijn beide neurologen duidelijk in: “Bewegen! Dat is eigenlijk het beste medicijn. Het houdt je lijf zo soepel mogelijk en heeft een bewezen remmend effect op de ziekte. Een wandeling of dagelijks een rondje fietsen is al effectief. Zorg het liefst voor een dagelijkse dosis beweging. Ik spreek patiënten die door andere omstandigheden meer zijn gaan bewegen en daardoor beduidend minder last van hun Parkinson hebben,” vertelt Carola.

Voor Parkinsonpatiënten zijn in het kader van bewegen veel mooie initiatieven opgezet. Eén daarvan is Dansen op Recept. Carola: “Dansen op Recept biedt danslessen, speciaal voor mensen met Parkinson. Ook mantelzorgers, vrienden en familie mogen meedoen. Helaas is het door de coronapandemie nu tijdelijk niet mogelijk, zoals zoveel activiteiten. Dat is extra jammer voor deze patiënten: mensen missen hierdoor de fijne manier van bewegen, maar missen ook het contact met anderen. Eenzaamheid of somberheid gaat dan ook meespelen, zie ik helaas bij mijn patiënten.”