Orthoptisten Tjongerschans: “Te lang naar je smartphone of tablet kijken vergroot mogelijk de kans om slechtere ogen te krijgen’

HEERENVEEN - In deze tijd zijn smartphones, tablets en andere schermen niet meer weg te denken uit de dagelijkse activiteiten. 

Vanwege het COVID-19 virus zitten we waarschijnlijk meer dan ooit met onze neuzen in de schermen. Zeg eens eerlijk, hoe vaak kijk jij naar een scherm? Scrollen door je Instagram-tijdlijn, een paar series kijken op je tablet. Maar wat kunnen de gevolgen zijn?

Veel lezen of op schermen kijken in je jeugdjaren geeft een grotere kans op bijziendheid. Als je bijziend bent, kun je veraf niet goed zien en heb je een min-bril nodig. De medische term voor bijziendheid is: myopie. Inmiddels is 50% van de twintigjarigen bijziend. Ongeveer 6% daarvan wordt hoog bijziend, waarvan één op de drie kans heeft om slechtziend te worden en mogelijk niet meer kan lezen.

“Te lang naar je smartphone of tablet kijken vergroot mogelijk de kans om slechtere ogen te krijgen. Maar dat geldt ook voor boeken lezen en andere activiteiten waarbij je te lang dichtbij kijkt,” zegt Janneke Fonk. Zij is samen met Jannemiek Havinga orthoptist op de polikliniek Oogheelkunde van ziekenhuis Tjongerschans. Janneke en Jannemiek zijn gespecialiseerd in de stand en samenwerking van de ogen en de ontwikkeling van het zien bij kinderen. Als orthoptist onderzoeken en behandelen ze onder anderen mensen die scheelzien, dubbelzien of een lui oog hebben.

Erfelijkheid en leefstijl belangrijkste factoren voor bijziendheid

Veelvuldig naar schermen kijken kan ervoor zorgen dat een beginnende bijziendheid (myopie) bij kinderen sneller toeneemt, vooral wanneer er in de familie (hoge) myopie voorkomt. Hoe groot is nu het probleem en welke factoren spelen een rol? Janneke legt uit: “Bij myopie is het oog te lang doorgegroeid, waardoor het beeld niet op het netvlies valt, maar ervoor. Hierdoor kun je niet goed meer in de verte zien, zoals naar het digibord op school of naar de tv. Dit corrigeer je met een min-bril. We zien de laatste jaren het percentage bijziende kinderen toenemen. Daar speelt de veranderende leefstijl zeer waarschijnlijk een rol in; kinderen gaan tegenwoordig minder naar buiten en hebben activiteiten waarbij hun ogen gericht zijn op iets dichtbij. Denk aan telefoons, tablets, computers, maar ook boeken.”

De belangrijkste factor voor het ontstaan van myopie is erfelijkheid in combinatie met leefstijl. “Een lichte myopie is natuurlijk helemaal niet ernstig, met een bril of contactlenzen kun je weer gewoon goed zien. Waar het om gaat zijn de kinderen met een hoge myopie. Dan moet je denken aan sterktes hoger dan min zes (S-6,00). Je hebt hierbij een lange oogaslengte,” vertelt Jannemiek. “Een normaal oog is ongeveer 23,5 millimeter lang. Een hoog myoop oog is 26 mm lang of zelfs nog langer. Bij een hoog myoop oog zijn de lagen van het netvlies dunner waardoor je op latere leeftijd meer kans hebt om een oogafwijking te ontwikkelen. Onder andere netvliesloslating, glaucoom, macula degeneratie, staar op jonge leeftijd en bloedingen in het netvlies kunnen de ernstige gevolgen zijn.”

Ga toch lekker buiten spelen

“Een scherm op zich is niet slecht, het gaat om alle activiteiten waarbij je dichtbij kijkt, zoals lezen, tekenen en huiswerk maken. Wel denk ik dat een beeldscherm de aandacht van een kind veel langer kan vasthouden dan bijvoorbeeld een boek,” geeft Janneke aan. Het is dus zaak om daar op tijd bij te zijn en actie te ondernemen. “Het veranderen van de leefstijl van het kind is daarbij heel belangrijk. Beperk voor je kind de tijd dat ze activiteiten doen die nabij zijn en ga lekker naar buiten. Veel studies tonen aan dat buiten zijn in het daglicht de groei van bijziendheid kan remmen. Buiten is er vijftien keer meer licht dan binnen. Licht zorgt ervoor dat het netvlies het stofje dopamine aanmaakt. Dit stofje remt de groei. Het grootste effect heb je als je twee uur of meer per dag buiten bent. Andere bewezen effectieve methodes om de toenemende lengte van het oog bij kinderen te remmen zijn het dragen van bepaalde typen contactlenzen of het gebruik van atropine druppels.”

Kinderen lopen meer risico

De risico’s op myopie zijn bij kinderen ernstiger dan bij volwassenen. “Dat komt door de groei waar kinderen nog in zitten,” legt Jannemiek uit. “Bij volwassenen kan het langdurig nabij kijken klachten geven, maar verslechtert het zien niet definitief. Als kinderen langdurig nabij kijken merken zij meestal niet zoveel klachten, maar kan dit dus wel de lengtegroei doen toenemen, en verergering van de myopie veroorzaken. Als er in de jeugd hoge myopie ontstaat, geeft dat vervolgens op latere leeftijd risico op oogafwijkingen waardoor slechtziendheid kan ontstaan. Daarom is het belangrijk om al vroeg in actie te komen.”

Blauw licht

“We krijgen ook wel eens de vraag of het blauwe licht dat schermen uitstralen schadelijk kan zijn voor de ogen. Het schadelijke effect daarvan is niet aangetoond. Er bestaan ‘blauwfilterbrillen’, maar met name bij kinderen raden we het dragen van zo’n bril af, omdat er nog teveel onduidelijkheid is over het effect op de groei van kinderogen.”

Advies over schermtijd

• Hanteer de 20-20-2-regel. Zorg dat je kind na 20 minuten op een telefoon, tablet of boek een pauze houdt van 20 seconden. Stimuleer dat je kind elke dag 2 uur buiten is.
• Of; beperk het nabij kijken en ga na 30 minuten iets anders doen.
• Of; als je langer bezig wilt zijn met een nabij activiteit: kijk na 30 minuten even 1 minuut veraf en daarna weer nabij. Herhaal dat elke 30 minuten.
• Ga minstens 2 uur per dag naar buiten om te spelen, sporten of wandelen.
• Geef de voorkeur aan tv-kijken boven kijken naar je tablet die je in je handen houdt. Meer afstand is beter.

Bij de orthoptist

De orthoptist is een paramedicus die zich bezighoudt met een specifiek gedeelte van de oogheelkunde. Orthoptie betekent letterlijk ‘recht kijken’. De orthoptist onderzoekt en behandelt zowel kinderen als volwassen, en is gespecialiseerd in:

• de ontwikkeling van het zien bij kinderen;
• scheelzien;
• brilafwijkingen;
• dubbelzien;
• amblyopie (lui oog);
• hoofdpijn en/of leesklachten. 

Polikliniek Oogheelkunde

Ziekenhuis Tjongerschans heeft een polikliniek Oogheelkunde. Hier worden patiënten onderzocht en behandeld op aandoeningen aan het oog en alles wat daarbij hoort. Na een verwijzing van de huisarts kun je hier terechtkomen. Mensen met klachten die passen bij een probleem in de samenwerking tussen de ogen worden doorverwezen naar een orthoptist. Meer informatie vind je op www.tjongerschans.nl/oogheelkunde. Kijk ook eens op de websites www.orthoptie.nl en www.myopie.nl voor meer informatie.