Solotentoonstelling Jochem Hamstra in Museum Belvedere

ORANJEWOUD - De schilderkunst van Jochem Hamstra (1962, Heerenveen) beweegt zich tussen figuratie en abstractie, maar is altijd gestoeld op de visuele waarneming. 

Als een ‘stadsjutter’ verzamelt hij tijdens zijn vele wandelingen door de binnenstad van Groningen zowel indrukken als materialen. Deze collageachtige aanpak loopt als een rode draad door zijn oeuvre. Alles is inspiratie en inspiratie is overal. Dankzij een sterke persoonlijke stijl en een geraffineerd kleurgebruik is Hamstra’s werk altijd verrassend en toch herkenbaar. Zo heeft hij een coherent en kwalitatief hoogstaand oeuvre opgebouwd, dat nog nooit in de volle breedte is getoond. Reden genoeg voor Museum Belvédère om zijn eerste museale solotentoonstelling te organiseren. Zijn werk is ruim vertegenwoordigd in de collectie en Jochem Hamstra behoort sinds de oprichting van het museum tot de kernkunstenaars.

Jochem Hamstra schildert het liefst op de achterkant van linnen, omdat het materiaal zo de meeste weerstand biedt. Die weerbarstigheid is ook te vinden in zijn soms stugge vormentaal, terwijl de schilderijen vaak een melancholieke sfeer ademen. In deze solotentoonstelling worden in de oostvleugel van Museum Belvédère voornamelijk schilderijen getoond, maar ook tekeningen en objecten. Enkele belangrijke series worden uitgelicht en er is speciale aandacht voor zijn meest recente werk, waarin dertig jaar kunstenaarschap geconcentreerd lijkt samen te komen.

Beeldverstoring

De kunstenaar speelt met betekenissen en zet zijn publiek graag op het verkeerde been; met spitsvondige of poëtische titels bijvoorbeeld, of door verschillende vormen van beeldverstoring toe te passen, waardoor een bestaand beeld zowel letterlijk als figuurlijk wordt getransformeerd. Hamstra schuwt het sentiment, maar ontkomt niet aan parallellen tussen leven en werk. Zijn tragische familiegeschiedenis en andere persoonlijke ervaringen zijn terug te vinden in zijn kunst, maar dan wel ‘op z’n Hamstra’s’. Universeel gemaakt, ontdaan van anekdotiek en bij voorkeur gevat in vervreemding, suggestie of abstractie.

Series

Hoewel Hamstra in zekere zin een loner is, iemand die zelfstandig opereert vanuit een betrekkelijke isolatie, vormt die afzondering geen belemmering voor zijn betrokkenheid bij de wereld. Het lijkt eerder een voorwaarde te zijn om zich doelmatig te kunnen richten op wat hij waardevol vindt. Als culturele veelvraat – kunst, literatuur, film, poëzie en muziek zijn hem allen dierbaar – is hij bijzonder goed op de hoogte van wat er zoal speelt in de actualiteit, maar tegelijkertijd kent hij zijn klassiekers. Met een ijzeren zelfdiscipline werkt hij onafgebroken en uiterst toegewijd aan een even rijk als gevarieerd oeuvre, dat zich in eerste instantie moeilijk laat samenvatten vanwege de grote verscheidenheid. Daarom is in deze tentoonstelling en de begeleidende catalogus gekozen voor een thematische aanpak om de ontwikkeling van de kunstenaar te tonen.

Zijn eerste grote reeks ontstond aan het begin van de jaren negentig en had ‘boten’ als onderwerp, een verwijzing naar zijn jeugd als schipperskind. Later kwam daar het thema ‘vissen’ bij, met ‘haringen’ in het bijzonder. Naast onder meer de thema’s ‘dood’, ‘leven’ en ‘stadsfragmenten’ staan ook Friese ‘fammen’ centraal in zijn werk; onbekende dames of juist bekende vrouwen … Jochem Hamstra schildert ze allemaal. Ook binnen dit thema blijft hij trouw aan zijn eigen onderzoekende werkwijze, wat betekent dat een portret nooit realistisch is, maar meer een vertrekpunt vormt voor een beeldend onderzoek van verstoring, vervreemding en verstilling. Voor de serie M undressed uit 2001 vormde Marilyn Monroe bijvoorbeeld de aanleiding. Ze staat voor schoonheid en seksualiteit, maar er hangt ook een zweem van tragiek om haar heen. Ze had een slechte jeugd, was zowel kwetsbaar als eenzaam en haar vroegtijdige dood is met raadsels omgeven. Het valt allemaal binnen het interessegebied van Hamstra, die niet alleen schoonheid gaarne koppelt aan verval maar tevens een fascinatie koestert voor de combinatie van opwinding, angst en verlangen.

In de tentoonstelling zijn ook werken te zien uit zijn nieuwste serie ‘INKARNATIE’, waaraan hij vanaf 2014 werkt. In deze serie werkt hij met meerdere lagen verf over en in elkaar. De schilderijen hebben bijna geen herkenbare voorstelling meer maar zinderen van vorm, kleur en rusteloze energie. Hamstra citeert Francis Bacon (1909-1992), één van zijn favoriete schilders wiens invloed in deze werken zeker aan te wijzen is: ‘Painting is the residue of the activity.’ Concreter kan het niet worden. Het is alsof dertig jaar kunstenaarschap hier volkomen natuurlijk uitmondt in onwillige, weerbarstige en ongemakkelijke beelden.

Catalogus

Bij de tentoonstelling verschijnt een publicatie, geschreven door conservator Susan van den Berg.