Verhalen op de Friese klok in Museum Heerenveen

HEERENVEEN - Van 15 oktober 2022 tot en met 8 januari 2023 organiseert Museum Heerenveen in samenwerking met Klokkenvrienden Nederland de tentoonstelling Verhalen op de Friese klok.

Unieke klokken

Voor de tentoonstelling ‘Verhalen op de Friese klok’ zijn ruim 60 unieke klokken geselecteerd op het verhaal dat op de wijzerplaat en via versiering van de kast wordt uitgebeeld. Deze klokken zijn voor het merendeel afkomstig van particulieren en zijn nooit openbaar te bezichtigen, tot nu. De klokken vertellen met hun bijzondere wijzerplaten het verhaal van meer dan 150 jaar Friesland over een periode van begin 1700 tot en met het derde kwartaal van de 19e eeuw.

Het einde van de 18e en het begin van de 19e eeuw zijn de hoogtijdagen van de beschilderde wijzerplaten. We zien ze veel in Engeland, Amerika en Duitsland, maar ook in Friesland. Daarover gaat het in deze tentoonstelling. Wat voor afbeeldingen zijn er te zien op de wijzerplaten van de Friese klok, en wat hebben zij ons te vertellen?

Statussymbool

In het begin, iets voor 1700 zijn de beschilderingen vaak neutraal met veel brave symboliek van liefde en godsvrucht. De koper heeft weinig te zeggen over het uiterlijk van de klok. Met de toename van de welvaart in Fryslân worden de afbeeldingen op de wijzerplaten persoonlijker. Wie een persoonlijke of unieke voorstelling wil moet daarvoor flink in de buidel tasten en een beschilderde klok wordt in deze periode een statussymbool. Behalve persoonlijke afbeeldingen zijn ook historische en actuele gebeurtenissen te zien. Deze wijzerplaten vertellen een stuk geschiedenis van vooral Friesland als economische motor van de Nederlanden. 

Vanaf 1820 wordt de Friese klok een belangrijk exportproduct, wat grote invloed heeft op de afbeeldingen. Het uiterlijk van de klok wordt weer neutraler en op de wijzerplaten verschijnen idyllische taferelen. Water, zwanen, mooie luchtpartijen en zelfs berglandschappen sieren voortaan de klokken. In deze tijd worden gigantische aantallen klokken in Fryslân geproduceerd, maar daaraan komt een einde door de opkomst van goedkope Duitse klokken. Rond 1900 verdwijnt het ambachtelijk maken van Friese staart- en stoelklokken vrijwel helemaal.

Nog altijd in werking

De waarde en beleving van tijd verandert, net als de instrumenten om de tijd te meten. Moest een Friese klok soms meermalen per dag worden opgewonden (opgehaald), na 1900 kunnen de staartklokken wel acht dagen lopen op één winding. Tegenwoordig lopen de klokken jaren op één batterij. De meeste moderne klokken gaan echter slechts enkele jaren mee. Dat was vroeger wel anders bewijst Museum Heerenveen met de tentoonstelling ‘Verhalen op de Friese klok’. Deze bijzondere klokken hebben niet alleen de tijd overleefd, ze werken nog altijd.

De tentoonstelling Verhalen op de Friese klok is te zien in Museum Heerenveen van 15 oktober 2022 tot en met 8 januari 2023. Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus, die verkrijgbaar is in de winkel van het museum.

Noot voor de redactie, niet voor publicatie: voor aanvullende informatie kunt u contact opnemen met Linda Palil-Trip, directeur en conservator | 0513 – 623408 | info@heerenveenmuseum.nl 

Openingstijden: di t/m vr 11.00-17.00 uur, za en zo 13.00 – 17.00 uur.