Vijftigjarige bibliotheek Akkrum

De bibliotheek in Akkrum bestond op 21 juni een halve eeuw. Van boekenuitleen en leeszaal is het allengs een ‘mienskipsbibliotheek’ geworden met diverse functies. De bieb wil dienend zijn: iedereen moet kunnen meedoen in deze maatschappij. Er wordt op vele fronten ingezet: leesplezier bevorderen bij jong en oud, daarmee laaggeletterdheid voorkomen en nieuwe Nederlanders eigentalige boeken aanbieden. En lest best: digi-wijsheid bijbrengen.

Jetty van Delden (57) is de enige werkneemster van locatie Akkrum. De bibliotheekvestiging is drie middagen en één avond per week open  is. Jetty somt met trots op wat hier te halen valt: “Je kunt hier grootletter- en e-boeken lenen en dvd’s; we hebben een aardige tijdschriftencollectie en je kunt hier cursussen volgen, bijvoorbeeld de ‘Klik & Tik’-computercursus. Die van september zat voor de zomer alweer vol. Verder hebben we het Digitaalhuis hier en zijn we informatiepunt digitale overheid.” Dat betekent dat ze onlangs nog een vrouw kon helpen die via haar DigiD een gezondheidsverklaring moest ophalen.

“Dat digitale gedoe!”

Behalve Jetty van Delden zijn er ook vrijwilligers werkzaam in de bibliotheek om mensen bij te staan. Ypie Kramer (74) is één van hen. “We hawwe yn de koronatiid in soad vaksinaasjebewiizen printen en enerzjybonnen fan de gemeente dy ’t minsken ynleverje koenen foar koarting by winkels. It wie aerdich drok.”    

Dan loopt de 79-jarige An Boonstra toevallig binnen. An was tijdens de oprichting in 1972 bibliotheekassistente: “Ik ben nu veertien jaar met pensioen maar wat is er veel veranderd!”, zegt ze. “Wij werkten met het Detroit-systeem, dan stak je een kaartje met datum in het boek. Nu is een paar jaar geleden mijn  bibliotheekaccount gehackt. Bah, ze halen wat aan met dat digitale gedoe!” Dat de lener alles zelf moet doen – reserveren, scannen - vindt ze maar niks: “Toen hielp je de mensen die vragen hadden zélf. En dat de bibliobussen eruit moesten, dat is eeuwig zonde. Er waren wel achttien in Friesland, ik ging nog met de chauffeur op de bus naar Ameland. Zo leuk!”

Leesmotivatie is erg laag

Intussen is ook Rixt Heegsma (51) gearriveerd. Als directeur/bestuurder van de twaalf bibliotheken van Mar & Fean is zij verantwoordelijk voor de langetermijnstrategie. Rixt moet de neuzen van zo’n vijftig FTE dezelfde kant op krijgen. 50 FTE, dat zijn 95 medewerkers e nmedewerksters, dus bepaald geen sinecure. 

Rixt Heegsma: “Op Europees niveau is de leesmotivatie in ons land erg laag. Bijna een kwart van de vijftienjarigen dreigt laag  laaggeletterd te worden.  Om dát te voorkomen, bedenken we slimme programma’s in samenwerking met en aansluiting op het onderwijs.” Jetty:  “Klopt. Buiten de jeugd- en Young Adult-boeken hier in huis hebben we inderdaad collecties op scholen. Het leesplezier moet terug en gelukkig was Akkrum pilot voor de ‘Taal & tablet’-cursus. Te leuk, samen met ouders en kinderen aan de slag onder begeleiding van een leesconsulent. Daarvan zijn er zestien in dienst, die ieder de voorschoolse kindinstellingen,  basisscholen en voortgezet onderwijs bedienen. In de programma’s wordt ervaren dat de online en offline versie prima naast elkaar kunnen bestaan.” 

Scoor een boek

Om het lezen te bevorderen is er ook ‘Scoor een boek’, dat perfect aansluit bij de leefwereld van jongens. Lezende voetballers van sc Heerenveen dienen als rolmodel. Met, niet onbelangrijk, een wedstrijdelement erin: hoeveel boeken je had gelezen bijvoorbeeld. 

Rixt: “We willen dat iedereen mee kan doen. Eigenlijk begint ongelijkheid al in de wieg. Reden voor ons om ook op consultatiebureaus aanwezig te zijn. En om het ‘BoekStart koffertje’ cadeau te doen aan kersverse ouders. Lekker voorlezen met je baby op schoot – en later met je peuter, kleuter en verder. Dat is puur taalontwikkeling.” 

35 miljoen boeken

Akkrum mag qua oppervlakte een kleine bibliotheek hebben, het bezoekerstal is bovengemiddeld groot. Akkrum is dan ook een ‘leesgierig’ dorp, meent Jetty. “We hebben 1288 leden maar in de vakantietijd stappen ook toeristen naar binnen met een abonnement elders. Zonet kreeg ik weer boeken ‘terug’ uit de bibliotheek Drachten. En onze boeken verschijnen dan ineens weer in Sneek. Alles om het de leners makkelijk te maken. Daar zit flink wat provinciale logistiek omheen. De meeste leners zijn kinderen tot twaalf jaar en 65 plussers. Daarna volgen de vijftigplussers. De collectie is natuurlijk kleiner dan in grote vestigingen, maar als biblioteeklid heb je toegang tot 35 miljoen boeken. Dat is mooi, maar intussen hoop ik dat we meer en meer de huiskamer van de lokale mienskip worden, het kloppende hart voor informatie, persoonlijke ontwikkeling en ontmoeting.” 

De gevolgen van de bezuinigingen

In 2010 dreigde er een totale sluiting van Bibliotheek Akkrum, maar toen kwam het dorp in opstand. Alle boeken zijn toen uit de bibliotheek gehaald en door kinderen en volwassenen zijn protestomslagen gemaakt, waarna de boeken in de bibliotheek terug zijn geplaatst.  Resultaat: de sluiting werd afgeblazen.

Overal in het land hadden bibliotheken het de afgelopen jaren moeilijk. Van de 1.674 bibliotheken in 2012 waren er in 2020 nog 1.209 over. Ook de bibliobussen verdwenen. In Friesland speelden ‘natuurlijk verloop’, fusies en de gemeentelijke herindelingen. In 2014 verdween de gemeente Boarnsterhim en werd de bieb in Akkrum onderdeel van Bibliotheken Mar en Fean. 

Vrijwilligers in de plechtige bibliotheek waren vijftig jaar geleden ondenkbaar. Doordat er zoveel is bezuinigd op de bibliotheken is dat veranderd. De verbreding van de activiteiten van de bibliotheek in de afgelopen jaren zijn niet te realiseren zonder de inzet van vrijwilligers, meent Jetty. Ze is blij met de hulp van Ypie en met de andere vrijwilligers die de Klik & Tik-cursus en het DigiTaalhuis mogelijk maken. Wat de komende vijftig jaar gaan brengen is onzeker, maar aan inzet en creativiteit van bibliotheek Akkrum zal het niet mankeren.  

Tekst: Alie Rusch
Beeld: Nanne Kroes